Twee Nederlandstalige volksverhalendatabases zijn samengevoegd en bevatten nu ruim 100.000 volksverhalen uit Nederland en Vlaanderen. De Vlaamse Volksverhalenbank is weliswaar nog altijd online raadpleegbaar op een server van de Katholieke Universiteit Leuven, maar de verzameling is al een kleine twintig jaar niet meer onderhouden of aangevuld: zie https://www.volksverhalenbank.be/.
De Nederlandse Volksverhalenbank wordt nog wel altijd bijgewerkt op het Meertens Instituut in Amsterdam: zie https://www.verhalenbank.nl/.
De Nederlandse Volksverhalenbank werd in 1994 door Theo Meder opgezet. Het betrof aanvankelijk een standalone database, maar in 2004 ging een nieuw ontwikkelde versie online. Professor Stefaan Top in Vlaanderen wilde ook een dergelijke database opzetten en kwam naar Amsterdam om inspiratie op te doen. Dit had tot gevolg dat de twee databases veel gelijkenis vertoonden: allebei leverden ze volksverhalen en metadata zoals plaats en tijd van vertellen, een korte samenvatting, trefwoorden, subgenre, regionale taal, bron, enz.
Initiatief voor de Vlaamse Volksverhalenbank kwam vanuit het Seminarie voor Volkskunde van de KU Leuven, en naast initiatiefnemer Stefaan Top werkten daaraan ook Katrien Van Effelterre (metadata) en Chris Corneillie (verwerking teksten) mee. Toen Stefaan Top in 2006 met emeritaat ging, dreigde het vak volkskunde in Leuven te verdwijnen. Top is toen nog tot 2011 als bijzonder gasthoogleraar blijven doceren, maar dit heeft uiteindelijk niet kunnen verhinderen, dat volkskunde toch werd opgeheven.
Omdat de twee databases zo compatibel zijn, is het samenvoegen een betrekkelijk eenvoudig proces geweest. De Nederlandse Volksverhalenbank is inmiddels omgedoopt tot Volksverhalenbank van de Lage Landen. De URL is hetzelfde gebleven: https://www.verhalenbank.nl/
Het mag niet onvermeld blijven dat de twee databases over divers materiaal beschikken. De Nederlandse verhalenbank is qua tijdspanne veel ruimer van opzet en loopt van de middeleeuwen tot heden. De Vlaamse verhalenbank bevat sagen uit de periode 1943-2003, veelal op basis van licentiaatsverhandelingen met veldwerk (onder promotorschap van K.C. Peeters of Stefaan Top). Vanaf 2002 liep er een Vlaams project ‘Op Verhaal Komen’ dat naast een database ook een vijftal boeken opleverde: het Limburgs sagenboek, het West-Vlaams sagenboek, het Oost-Vlaams sagenboek, het Sagenboek voor de provincie Antwerpen en het Vlaams-Brabants sagenboek. Zoals uit de titels al duidelijk mag zijn, gaat het telkens om traditionele sagenverzamelingen: sprookjes of moppen zijn er nauwelijks te vinden, en de enige ‘roodkapjes’ blijken kabouters te zijn. Sagen zijn betrekkelijk korte ‘geloofsverhalen’ over het bovennatuurlijke. Ze gaan over spoken, weerwolven, kabouters, tovenaars, heksen, duivels, meerminnen, plaaggeesten en dergelijke. Het project ‘Op Verhaal Komen’ leverde overigens ook nog een boekdeel Moderne Sagen en Geruchten uit Vlaanderen op, maar deze broodjeaapverhalen zijn niet in de Vlaamse Volksverhalenbank opgenomen.
De Nederlandse Volksverhalenbank heeft meer subgenres opgenomen zoals: sprookjes, sagen, legenden, raadsels, moppen en broodjeaapverhalen. In de beginjaren zijn er zelfs ook de nodige Vlaamse sprookjes opgenomen, afkomstig uit de eerste jaargangen van het tijdschrift Volkskunde. Maar zodra de Vlamingen aan hun eigen database begonnen, is de invoer van Vlaams materiaal in Nederland gestaakt.
Zowel de Nederlandse als de Vlaamse verhalenbank beschikt soms over (fragmenten van) geluidsopnames die in de twintigste eeuw gemaakt zijn. Die opnames zijn gedigitaliseerd naar mp3-formaat en zijn steeds aan de betreffende verhalen toegevoegd.
De Vlaamse sagen zullen ook nog een stapje verder gaan en vanuit de Volksverhalenbank van de Lage Landen vervolgens worden opgenomen in de internationale sagendatabase ISEBEL, dat staat voor ‘Intelligent Search Engine for Belief Legends’. Zie https://isebel.eu/. Weldra bevat deze zoekmachine, waarmee men in het Engels kan zoeken, dus sagen in de volgende contreien: Nederland (inclusief Friesland), Vlaanderen, Noord-Oost-Duitsland, Denemarken en IJsland. Het gaat daarbij in totaal om ongeveer 140.000 sagen.
Theo Meder