THEMANUMMER 2022
Touché! Hoe en waarom kunnen dingen die vandaag door onze handen gaan en ons niet onberoerd laten, worden doorgegeven aan mensen in de toekomst? Hoe verzamelt men be-roerend erfgoed?
Els Veraverbeke en Marc Jacobs
De aantrekkingskracht van ‘living heritage’ is vandaag groot. Aangevuurd door de UNESCO Conventie van 2003 en de beleidsprogramma’s in meer dan 180 landen, waaronder ook België en Nederland, is immaterieel erfgoed een paradigma op zich geworden. Veel musea, archieven, erfgoedsites en andere erfgoedorganisaties zetten in op het zoeken naar methodieken om dit levend erfgoed te borgen. Ook uit recente nummers van het tijdschrift Volkskunde blijkt deze evolutie heel duidelijk. Maar hoe zit het met het capteren en overdragen van andere facetten van de cultuur van het dagelijkse leven vandaag en morgen? In deze bundel gaan we niet in op het immaterieel erfgoedparadigma en ook nog niet op cybercultuur, maar op materiële cultuur die letterlijk door mensen draagbaar is. Dingen die je in een (boodschappen)kar, (auto- of andere) koffer, in een postpakket of in menselijke handen kan dragen, die je niet kan opeten, maar soms wel, als ze niet readymade zijn, als handige Harriet in elkaar moet schroeven. Bovendien zijn we heel in het bijzonder geïnteresseerd in die dingen die mensen niet onberoerd laten of emoties vatten.
Recente onderzoeken rond hedendaagse materiële cultuur dagen erfgoedorganisaties uit in hun collectiebeleid. Welke impact hebben de krimpende levensduur van gebruiksvoorwerpen in de hedendaagse consumptiemaatschappij en de stijgende levensverwachting van mensen op de omgang met en waardering van materiële cultuur? Het is geen toeval dat in erfgoedstudies, maar ook in musea van de cultuur van alledag, drie benaderingen van materiële cultuur vandaag centraal staan: 1) materialiteit en connectiviteit, 2) profusie (overspoeld worden) als discours in het omgaan met de dingen en 3) de verhouding tot herinneringen, controverses en emoties. Deze insteken belichten aspecten van materiële cultuur buiten de klassieke collectiewaardering en management. In Frankrijk onderzocht de antropologe Véronique Dassié al diverse aspecten van deze problematiek, onder meer in haar artikel Emotion, sélection et expertise patrimoniale. La conservation de l’ordinaire au musée, in de inspirerende bundel onder redactie van Christian Hottin en Claudie Voisenat: Le tournant patrimonial. Mutations contemporaines des métiers du patrimoine (Parijs, Editions de la MSH, 2016, 231-251). Erfgoedorganisaties maar ook onderzoekers zoals Laurajane Smith hebben steeds meer aandacht voor het belang van “emoties” in presentaties, tentoonstellingen en publiekswerking. Laten erfgoedmedewerkers het toe dat emoties een rol spelen in het collectiebeleid? Kunnen, via objecten, emoties worden gecapteerd en overgedragen? Hoe doe je zoiets? Welke positie krijgt de materiële biografie in de aanpak van het hedendaags documentair of biografisch verzamelen, selectiecriteria en onderzoeksstrategieën? Het gaat niet om kunst of de “aller-individueelste expressie van de aller-individueelste emotie” van de kunstenaar, maar om gebruiksvoorwerpen van alledag en welke emoties ze oproepen in gemeenschappen, groepen en individuen, gisteren, vandaag en morgen. Kortom: hoe beïnvloeden veranderende benaderingen van dingen en erfgoed, en met name de “emotion wave”, erfgoedorganisaties in het collectiebeleid inzake hedendaagse materiële cultuur van het dagelijks leven?
CALL FOR PAPERS
Het tijdschrift Volkskunde publiceert in 2022 een themanummer rond deze vragen. In het kader van dit themanummer wordt een call for papers georganiseerd. Museummedewerkers, onderzoekers, hedendaagse archeologen, etnologen, antropologen en historici en conservatoren worden aangemoedigd om hun visie en aanpak, onderzoek en praktijk, methodieken en lessons learned te
delen. Zowel theoretische bijdragen als praktijkvoorbeelden kunnen worden ingediend via abstract van max. 500 woorden en een bio van max. 100 woorden ten laatste op 30 juni 2021 via redactie@volkskunde.be. Eind 2021 worden de geselecteerde voorstellen vervolgens aan een double blind peer review onderworpen. De redactie van dit themanummer is in handen van Els Veraverbeke en Marc Jacobs.